Mỗi dân tộc có những nghi thức, phong tục cưới hỏi riêng biệt, góp phần tạo nên bức tranh văn hóa phong phú và đa dạng. Các nghi lễ cưới hỏi ở Tây Bắc thường được tổ chức trang trọng, kéo dài và mang ý nghĩa sâu sắc. Bài viết này sẽ giới thiệu một số nét đặc trưng trong phong tục cưới hỏi của các dân tộc tiêu biểu ở Tây Bắc.
1. Lễ Dạm Ngõ (Lễ Làm Quen)
Lễ dạm ngõ, hay còn gọi là lễ làm quen, là nghi lễ đầu tiên trong quy trình cưới hỏi của nhiều dân tộc ở Tây Bắc. Nghi thức này nhằm thể hiện thiện ý của gia đình nhà trai và là cách để hai bên gia đình hiểu nhau hơn trước khi tiến xa hơn. Ở các dân tộc Thái và Tày, lễ dạm ngõ thường diễn ra một cách đơn giản. Nhà trai sẽ mang theo lễ vật đến thăm nhà gái, gồm các sản vật địa phương như gạo nếp, rượu ngô, thịt heo hoặc gà.
Đặc biệt, ở dân tộc Mông, lễ dạm ngõ còn có ý nghĩa đặc biệt khi người con trai muốn bày tỏ tình cảm với người con gái mà mình yêu mến. Nhà trai đến thăm nhà gái và gửi gắm lời nhắn rằng họ muốn trở thành thông gia. Nếu nhà gái đồng ý, hai bên sẽ bắt đầu chuẩn bị cho các nghi thức tiếp theo.
Cô dâu bỏ trốn sau lễ cưới mang theo trăm triệu tiền mừng
2. Lễ Ăn Hỏi (Lễ Hỏi)
Lễ ăn hỏi của người Tây Bắc có nhiều nét đặc trưng khác biệt và thường được tổ chức rất trang trọng. Ở các dân tộc như Thái và Dao, lễ hỏi có ý nghĩa khẳng định sự cam kết giữa hai bên gia đình. Nhà trai sẽ mang theo sính lễ đến nhà gái, bao gồm gạo nếp, rượu, bánh và các sản vật khác.
Dân tộc Thái có tục lệ đặc biệt trong lễ hỏi là nhà trai phải chuẩn bị “phí nuôi con” - một khoản sính lễ tượng trưng cho công ơn dưỡng dục của cha mẹ cô gái. Khoản này có thể là trâu, bò hoặc những sản phẩm nông nghiệp quý giá. Ở một số nơi, nhà trai còn phải mang “khăn tay” của mẹ cô gái, một biểu tượng của lòng hiếu thảo và biết ơn đối với cha mẹ người yêu.
Trong lễ ăn hỏi của người Mông, nhà trai cần chuẩn bị một số lượng bạc hoặc tiền xu, vì người Mông quan niệm bạc là biểu tượng của sự may mắn và thịnh vượng. Đặc biệt, nhà trai sẽ phải thuyết phục người lớn của nhà gái bằng nhiều nghi thức và lời hứa trang trọng, để gia đình nhà gái thấy được sự thành tâm và nhiệt thành.
3. Lễ Rước Dâu (Lễ Đón Dâu)
Lễ rước dâu, hay còn gọi là lễ đón dâu, là phần lễ quan trọng nhất và được tổ chức rất long trọng. Ở dân tộc Thái, trước khi diễn ra lễ rước dâu, nhà trai phải cử một đoàn người đại diện, trong đó có ông bà, cha mẹ và người thân đến nhà gái. Họ mang theo những lễ vật truyền thống như bánh dày, rượu, gạo nếp, và hoa quả. Khi đến nơi, đoàn nhà trai sẽ trao lễ vật cho nhà gái, đồng thời làm lễ để xin phép rước dâu về nhà.
Trong lễ đón dâu của người Dao, cô dâu mặc trang phục truyền thống với váy áo thêu hoa văn sặc sỡ, đội mũ và đeo vòng cổ, vòng tay bằng bạc. Đoàn rước dâu di chuyển qua các bản làng và thường có những điệu hát truyền thống để chúc phúc. Người Dao cũng có tục lệ cõng cô dâu về nhà trai, với ý nghĩa cầu chúc cho cô dâu chú rể gắn bó lâu dài, vượt qua mọi khó khăn trong cuộc sống.
Ở dân tộc Mông, lễ rước dâu rất đặc biệt và mang màu sắc riêng. Trước khi đến đón dâu, người Mông còn có tục “kéo vợ”, một nét văn hóa độc đáo. Nếu cả hai bên gia đình đồng ý, nhà trai sẽ tổ chức nghi thức rước dâu. Trong lễ này, chú rể và cô dâu mặc trang phục truyền thống rực rỡ, đi bộ cùng nhau qua các bản làng để về nhà trai.
4. Lễ Cưới
Lễ cưới là ngày vui chính thức, nơi đôi trẻ được cha mẹ và họ hàng công nhận là vợ chồng. Ở người Thái, lễ cưới diễn ra với nghi thức cúng bái tổ tiên, thể hiện sự tôn kính và cầu nguyện cho cuộc sống hạnh phúc của cặp đôi. Người Thái thường có nghi lễ buộc chỉ cổ tay, biểu trưng cho sự gắn kết vĩnh cửu. Cha mẹ cô dâu và chú rể sẽ buộc chỉ vào tay con cái và gửi gắm lời chúc phúc, mong đôi vợ chồng trẻ sống hòa thuận và hạnh phúc.
Ở dân tộc Dao, lễ cưới diễn ra tại nhà trai với sự tham gia của đông đảo họ hàng, bạn bè. Cô dâu chú rể được người lớn chúc phúc và thực hiện lễ “nhập gia” để chính thức trở thành thành viên trong gia đình nhà trai. Lễ nhập gia này mang ý nghĩa sâu sắc, tượng trưng cho sự hòa hợp và gắn bó của cô dâu với gia đình mới.
Dân tộc Mông có một nghi thức thú vị trong lễ cưới, đó là tục “cắt dây” – đôi vợ chồng sẽ cầm hai sợi dây buộc vào nhau và cắt thành một, thể hiện sự kết nối không thể tách rời. Sau đó, họ tổ chức tiệc cưới với các món ăn truyền thống và nhảy múa cùng người thân và bạn bè.
5. Các Hoạt Động và Phong Tục Đặc Sắc Khác
Mỗi dân tộc ở Tây Bắc đều có những nghi thức và hoạt động riêng biệt trong ngày cưới. Người Thái, Tày, Nùng có tục hát giao duyên, hát chúc phúc trong ngày cưới. Những bài hát này mang đậm nét văn hóa dân gian, được truyền từ đời này sang đời khác. Các bài hát thường nói về tình yêu, lòng biết ơn và hy vọng vào tương lai tươi sáng của cặp đôi.
Trong đám cưới của người Dao, việc chuẩn bị trang phục cho cô dâu là một phần quan trọng. Trang phục thường do chính tay cô dâu dệt, thêu từ trước khi kết hôn, và mỗi chi tiết đều mang ý nghĩa riêng biệt. Điều này không chỉ thể hiện sự khéo léo mà còn là biểu hiện của sự chuẩn bị chu đáo cho cuộc sống hôn nhân.
Người Mông có tục uống rượu ngô, cùng chia sẻ bánh dày – một món bánh truyền thống làm từ gạo nếp và được xem là biểu tượng của sự sung túc, no đủ. Rượu ngô và bánh dày không thể thiếu trong đám cưới của người Mông, và được coi là cầu nối gắn kết giữa hai bên gia đình.
6. Ý Nghĩa Văn Hóa trong Phong Tục Cưới Hỏi của Người Tây Bắc
Phong tục cưới hỏi của người Tây Bắc không chỉ là nghi thức giữa hai người mà còn thể hiện tình cảm sâu sắc của hai bên gia đình, sự gắn kết cộng đồng và lòng tôn kính tổ tiên. Mỗi nghi thức đều mang ý nghĩa nhân văn, hướng về cội nguồn và đề cao giá trị truyền thống. Đám cưới còn là dịp để các thành viên trong cộng đồng gặp gỡ, chia sẻ niềm vui, và là dịp giáo dục thế hệ trẻ về giá trị gia đình, văn hóa dân tộc.
Các nghi lễ cưới hỏi của người Tây Bắc góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống, là nét đẹp riêng biệt tạo nên bản sắc độc đáo của mỗi dân tộc. Đây không chỉ là niềm tự hào của đồng bào dân tộc mà còn là tài sản văn hóa quý báu của Việt Nam, cần được gìn giữ và phát triển trong cuộc sống hiện đại.
10 tục lệ cưới kỳ quặc nhất quả đất
Thanh Hằng
